61. Müzayede Kitap

Demiryolları tarihi açısından son derece nadir bir eser.

20. yüzyıl başında Bağdat Demiryolu…

Yazar, Doğu Sorunu’nun temel nedenlerinden biri olarak gösterdiği Bağdat Demiryolu meselesini, Osmanlı İmparatorluğu’nu ve Dünya sahnesinin o dönemdeki çalkantılarıyla olan ilişkisini araştırmaktadır. Irak petrolleri, Avrupalı devletleri, özellikle Almanya ve İngiltere’yi bölgede egemen olma savaşına itmekteydi. Bağdat Demiryolu inşaatının imtiyaz hakkı bu nedenle iki devlet için de büyük önem taşıyordu. Abdülhamid’in imtiyazı gerek demiryolu yapımındaki başarıları gerekse Yunan, Makedonya ve Ermeni konularındaki desteği nedeniyle Almanlara vermesi İngilizleri oldukça rahatsız etmiş bölgedeki Arap halkı Osmanlıya karşı ayaklandırmaya çalışmışlardır. Jastrow Doğu Savaşını anlattığı kitabında önce Asya’nın ardından Bağdat Demiryolunun tarihini anlatmış son bölümde ise konuya ilişkin gözlem ve önerilerini sunmuştur. 

Bağdat Demiryolu güzergâhındaki Anadolu üzerinden Hindistan’a yolculuk...

Proje aşamasındaki Bağdat demiryolu güzergahındaki toprakları incelemek amacıyla İstanbul ile Basra Körfezi arasında yapılan bir seyahatin notları. Kitap the Times of India gazetesinde yayınlanmış the Diary of a Traveller başlıklı günceden yararlanılarak yazılmıştır. Eserde İstanbul, Anadolu’daki demiryolu hatları, Bağdat Demiryolu konvansiyonu, Toros dağları, Kilikya Ovası (Çukurova), Kürtlerin arasında, Halep, Fırat, Diyarbakır, Musul, Bağdat ve sulama, Bağdat Demiryolu sorunu gibi bölümlerden oluşmaktadır. Esere ilave olarak Bağdat Demiryolu hakkındaki resmi tüzük ve şartnamalerin Fransızca metinleri de eklenmiştir. Kitapta, Anadolu’daki demiryolu hatları ve istasyonları hakkında geniş bilgiler ve başka hiçbir kaynakta yer almamış pekçok fotoğraf bulunmaktadır.

Bağdat Demiryolları ve Osmanlı İmparatorluğunun yıkılış öyküsü…

Osmanlı İmparatorluğu’nun coğrafi durumu, topraklarının zenginliği ve Sultan’ın hükümetinin dengesizliği, Bağdat Demiryolu’nu 20. yüzyılın en önemli dünya meselelerinden biri yapmıştır. Bağdat Demiryolu’nun güzergahı ekonomik, politik ve askeri açıdan dünyanın en önemli bölgelerinden biridir. Demiryolunu inşa eden Almanlar bölgeye birçok gazeteci göndermiş, diğer Avrupalı devletlere bağlı bürokratlar da bölgeyi ziyaret etmiştir. Tüm Avrupa basınında geniş yankılar yaratan demiryolu hattı Amerikalı ve Avrupalı gezginlerin, misyonerlerin ve bilim adamlarının da ilgisini çekmiştir. Almanya’nın Yakındoğu’da yaptığı ekonomik ve diplomatik girişimler, Kayzer ve Sultan arasındaki askeri işbirliği sonucunda Türkiye’nin güç kazanması, Avrupa devletlerinin görmezlikten gelebilecekleri hareketler değildi. Böylece Bağdat Demiryolu Osmanlı-Alman ilişkilerinin sınırlarını aşıyor ve uluslararası bir sorun oluyordu. Gerçekten, Karl Radek’in deyişiyle “Bağdat Demiryolu, Alman emperyalizminin ilk büyük zaferi” ve 1. Dünya Savaşı’nın temel nedenlerinden biri olmuştur.

Müzayede sunduğumuz bu eserde Bağdat demiryolunun inşaası ile ilgili oldukça detaylı bilgilere yer verilmektedir...

Bağdat Demiryolu’nu inşa etme çabaları. 1873 yılında Almanların elde ettiği imtiyazlar ile tamamladıkları ilk demiryolu inşaatının ardından aynı zamanda Anadolu’dan başlayarak Bağdat’a kadar uzanan ve oradan da güneye doğru inerek Kuveyt’e ulaşan bir demiryolu inşatının yapımıyla ilgili Mühendisler, araştırmacı ve bilirkişiler, askeri yetkililer eşliğinde Anadolu’da araştırmalara başlarlar. Türkiye’nin bölgedeki hakimiyetini arttırması ve ülke bütünlüğünü Ruslar ile İngilizlere karşı koruması için güçlü demiryolu bağlantılarına ihtiyacı vardır. Neticede Akdeniz Fransızlar ile İngiliz’lerin kontrolu altındadır. Müttefik güçleri bölgede güçkü bir Türkiye olmasından dolayı rahatsızlık duymakta ve bu yüzden çeşitli baskılarla bunu önlemeye çalışmaktadır. Tüm karşı çıkmalara rağmen demiryolunun inşası 1903 yılında başlayıp 1940 yılında tamamlanır. Böylelikle Berlin ile Bağdat arasında 1600 km uzunluğunda bir köprü oluşur. Bu aynı zamanda Almanların Basra Körfezine kadar uzanan ve burada kurmayı arzu ettikleri liman projesi için önemli bir adım olmuştur. Bu demiryolu inşası ile ilgili mühendislik ve bütçe tamamiyle Alman İmparatorluğu bankalarıyla, Alman şirketler tarafından finanse edilmiştir. Bazılarına göre bu demiryolunun inşaası 1. Dünya Savaşının tetiklenme nedeni olarak gösterilse de asıl neden bu olmamıştır.

Döneminde batı ülkeleri dışında bir ülke tarafından finanse edilen, inşa edilen ve işletilen ilk demiryolu hattı olan Hicaz demiryolu üzerine yapılan ilk kapsamlı araştırma özelliğini taşıyan bu eserde hattın tarihi siyasi, diplomatik, ekonomik, teknolojik, sosyal ve askeri yönleri ile birlikte anlatılmaktadır. Ochsenwald, Hicaz demiryolunun inşa edilme nedeni olarak Sultan II. Abdülhamid’in Avrupa’nın ekonomik ve askeri gücüne karşı koymak istemesi ve Osmanlı ülkesinin bu zor kontrol edilen eyaletinde merkezi hükümet kontrolünün sağlamak istemesi olarak göstermektedir. Hicaz demiryolu kitapta giriş, inşaat süreci, finansman, operasyon, hattın bölge halkı üzerindeki etkileri ve sonuç bölümleri altında incelenmektedir.

Bağdat Demiryolu hakkında doktora tezi. İlk defa görülüyor...

Bağdat ve Hicaz hatları ile Balkanlardaki demiryolu hatları, yenileşme hareketleri ve yeni anayasa.