Osmanlı imparatorluğunun 1893 Chicago Dünya Fuarı’na katılımını sağlamak üzere özel görevle İstanbul’a gelen Adler’in hatıraları...

Amerikalı Cyrus Adler (1863-1940) eğitimci, Yahudi dini önderi ve akademisyendir. İstanbul’da geçirdiği zamanda gördüklerini, izlenimlerini ve resmi temaslarını anlatır. Osmanlı yönetiminin en tepesindeki devlet adamı ve bürokratları, yabancı misyon şefleri, Robert Koleji ve Üsküdar Amerikan gibi okulların idareci ve eğitimcileri, Osman Hamdi Bey gibi kültür ve sanat adamları ile hahambaşı dahil olmak üzere Yahudi cemaatinin ileri gelenleri ile tanışıklıklar kuran Adler’in çok rahat okunan bir üslupla kaleme aldığı hatıraları gerçekten ilginç bilgilerle doludur. Adler, İstanbul’un en iyi iki otelinden biri olarak gösterdiği Hotel de Byzance’de kaldığını, ancak bu iki “en iyi otelin” odalarında banyo ve akar su bulunmadığını, temizlik için Türk hamamına gitmek gerektiğini yazar. Yazın sıcak günlerinde kaldığı Tarabya’daki Petalas otelinin müşterilerine sunabildiği tek banyo ise Boğaz’ın serin sularıdır. Şehrin sinagoglarını, Yahudi okullarını ve Hasköy’ü dolaşır, fakir Yahudilerle tanışır, davetli olarak katıldığı Yahudi düğününde şahit olduğu seremoniyi etraflıca anlatır. Aşura günü ayinine iştirak eder ve gözlemlerini yazar, şehirdeki yabancı elçilikler ve Saray tarafından düzenlenen balo ve davetlere katılır. Oryantal kadınların yaygın olarak tütün kullanmasına hayret eder. Sadrazam Kamil Paşa’nın Dönme olduğunu yazar. 6 dolara satın aldığı Tarih-i Hindi Garbi’nin yazma nüshasını ülkesine döndükten sonra 750 dolara sattığını belirtir. Allan Ramsay ile birlikte Türk masallarını derlediği Told in the Coffee House. Turkish Tales (New York, 1898) isimli bir kitabı daha vardır.