77.MÜZAYEDE KİTAP ve GRAVÜR

[Anonim], My Secret Service. Vienne, Sophia, Constantinople, Nish, Belgrade, Asia Minor, etc. by the Man who Dined with the Kaiser, George H. Doran, New York, 1916. xiii, [2], [19-] 235 s, 19.5 x 13 cm, yayıncısının bez cildinde. I. Dünya Savaşı sırasında İttifak ülkeleri adına aynı isimle fakat farklı meslekî kimliklerle İstanbul, Konya, Belgrad, Viyana gibi şehirlere gelen I. Dünya Savaşı’nın tarafsız bir ülkesinin kimliği belirsiz gazeteci-casusunun savaş devam ederken sıcağı sıcağına basılan inanılmaz casusluk anıları. Muhtemelen Hollandalı olan yazar, I. Dünya Savaşı’nın tam ortasına denk gelen günlerde gönül bağı olduğunu söylediği İngiltere namına istihbarat yapma gayesiyle İttifak ülkelerini dolaşmaya koyuluyor. İngilizce, Fransızca, Almanca ve Felemenkçe’yi ana dili gibi konuşabilen 28 yaşındaki bu casus-gazeteci sahte kimlik ile elde ettiği seyahat belgeleri ile İstanbul’a iki seyahat yapıyor, sivillerin savaş nedeni ile seyahat yapmasına izin verilmediği bir zamanda trenle Konya’ya kadar gidiyor. Gazeteci kimliğinin üzerine casusluk da eklenince artan merak katsayısı yazarın savaş İstanbul’unu çok iyi tahlil etmesine yol açıyor: Yenilemeyecek kadar sertleşen ekmek, mal ve mülklerine el konulan İtilaf ülkelerinin vatandaşları, ortadan kaybolan madeni (altın ve gümüş) paralar, para kıtlığı nedeni ile ortadan ikiye bölünüp kullanılan banknotlar, sekteye uğrayan ticaret hayatı, çeşitli memuriyet görevlerinde boy göstermeye başlayan Müslüman Türk kızları, Çanakkale Cephesi’nde Fransa namanına savaşırken esir düşüp yeni üniformalar dağıtılıp Osmanlı tarafında savaşı sürdüren Senegalli Müslüman askerleri, sessizliğe ve karanlığa gömülen eğlence ve alışveriş mekânları, kapanan tiyatro, sinema, café ve dükkanlar, fiyatları tavan tapan temel tüketim maddeleri kitapta göze çarpan ilginç bilgilerin sadece birkaçı. Hariciye Nazırı Halil Bey ile görüşen, Enver Paşa ile bir mülakat yapmayı başarabilen yazar şehrin caddelerinden geçen Çanakkale yorgunu askerlerin acınası durumlarına tanık oluyor, Hasköy’de infilak eden barut fabrikasının yarattığı yıkıcı etkiyi yerinde inceliyor. Anadolu seyahatine başlamadan önce Enver Paşa’nın Alman yaverinden Bağdat hattı üzerinden Anadolu’ya gideceklerin ihtiyaç duyacağı yararlı bilgilerin basıldığı bülteni ediniyor. Hôtel Tadia Eskişehir’de, Hôtel de la Gare, Konya’da, Saray, Osmanlı ve Tarsus ise Tarsus’ta kalınması tavsiye edilen kaliteli oteller olarak bu bültende yer buluyor. Her bakımdan ilginç bilgilerle dolu bir hatırat.